Предпросмотр файла:
Шығамын білім шыңына
(танымдық сабақ)
Жоспары:
- Ұйымдастыру бөлімі
- Мағынаны тану
- Сауалғы сұрақтар
- Биологиялық эстафета
- Қызығушылықты ояту
- Рефлексия
1-топ: «Алтын дән»
2-топ: «Жасуша»
3-топ: «Гүлдер»
Ақ алтын –
мақта
Алтын дән –
бидай
Солтүстік жібегі –
зығыр
Сыр маржан –
күріш
Дала аруы –
жүгері
Шөл аруы –
қызғалдақ
Көктем гүлі –
бәйшешек
Ағаштар патшасы –
Сағынышты басар шөп
1.Өсімдіктің қай мүшесі «жасыл асхана» деп аталады?
Жапырақ.
2. Өсімдіктің жапырағында жарықта қандай процесс жүреді?
Фотосинтез
3. Фотосинтез процесін ашқан ғалым.
К.А. Тимирязев
4. Өсімдіктану оқулығының авторы.
Рысбала Әлімқұлова
5. Ыбырай Жақаевтың еңбегі.
Күріштен рекорд жасаған.
6. Шығанақ Берсиев деген кім?
Тарының атасы
Биологиялық эстафета
Венн диаграммасы
Жабық тұқымдылар
Ашық тұқымдылар
Қызығушылықты ояту
Ерекше өсімдіктер
Өсімдіктер дүниесіндегі таңғажайыптар
Арнольд раффлезиясы
Ең ірі гүлді паразит өсімдік. Оның жапырақтары, сабағы, тамыры жойылып кеткен. Ол ашылмаған бүршік түрінде орамжапырақтың қауданына ұқсайды. Гүлі ашылған кездегі диаметрі 1 метр болады, ал салмағы 4 – 6 кг-дай.
Су лалагүлі – Виктория
Оңтүстік Американың тұщы су қоймаларында өседі. Үлкен жарырақты, диаметрі – 2 м. Өсімдік жапырақтары 30 кг-нан астам салмақты , кейде 50 кг-ды да көтере алады. Жапырақтың төменгі беті үшкір ұзын инемен қапталған, бұл оны шөпқоректі балықтардан қорғайды. Гүлдері су астында болып, су бетіне жылына бір рет, тек гүлдеу сәтінде 2-3 күнге ғана шығады. Гүлінде 60-тай күлтесі болады, Табиғи жағдайда 5 жылдай өседі.
Бейсболшыға арналған өсімдік
Местей толық сүттіген Оңтүстік Африкада өседі. Ол өзінің пішінінің ерекшелігіменен атақты болған. Оның пішіні үрленген допқа ұқсайды, аты да соған орай аталынған.
Аронник
Аронник – биіктігі 90 см, жапырағының ұзындығы 20 см болатын өсімдік. Жапырақ қабыршақтары мен етті сабағы – қоңыр түсті дақтары көп болғандықтан, оны жылан терісіне ұқсас етіп көрсетеді. Әр сабақтың ұшында жаздың басына таман гүлшоғыры пайда болады.
Чили араукариясы
Өте ірі, биіктігі 60 м-ге жететін, діңінің жуандығы 1,5 мболатын қылқанжапырақты ағаш. Отаны – Чили. Жапырақтары өте қатты ине тәрізді болғандықтан, құстар қонақтамайды. Бұл өсімдікке алғаш сипаттаманы 1782 ж итальян ботанигі Х.Молина берген. Оның ерекшелігі микростробиласында. Олар жеке, әрі қолтықтық, тік және цилиндр тәрізді, кейде сопақша болып, негізін вегетатив жапырақтар қоршап жатады.
Хупер ерні не- месе психотрия
Әлемдегі ең сүйкімді өсімдік Коста-Рика орманынан табылған, Оңтүстік және Орталық Америка ормандарында өседі. Оның гүлінің күлтелері адам ернін еске түсіреді, кейде «ыстық ерін» деп те атайды. Оның мұндай пішіні өзін тозаңдандырушы көбелектер мен колибрилерді тартуға негізделген. Оның жемісі ашық көк түсті болып келеді.
Венераның шыбынжұты
Бұл шыбынжұт өз қорегін арнайы аулағыш қақпандарыменен ұстайды. Егер оның қақпанына шыбын немесе басқа да бунақденелі қонатын болса, онда оның аулағыш қақпаны бірден жабылып, түскен ағзаны қорытып болғаннан кейін ғана қайтадан ашылады. Ол өзіне керекті қоректі осылай аулайды.
Қанды тіс
Түрі мен пішіні сүйкімді келген, бірақ ажал құштыратын саңырауқұлақ. Сырты тоқбасар(десерт) секілді, тіпті шайналған сағыз сияқты құлпынай иісті, бірақ жеуге болмайтын, ауыз тисеңіз соңғы дәміңіз болып өлімге апаратын ағза. Ол алғаш 1812 жылы анықталып, жеуге жарамсыздығын да зерттеушілердің бірі өзін құрбан етіп дәлелдеген. Оның антибактериялық қасиеті де бар.
Цитрон немесе цедрат
Дәстүр бойынша Будда қулықпен өзінің саусақтарын мінәжат ету сәтінде жинап, не жазып жібере алады деген сенім бар. Негізінен Будда қолы өсімдігі ерекше лимонның түрі секілді. Шығыс халқын ол өзінің пішінімен ғана емес, хош иісімен де тартады. Жапонияда одан шай қайнатса, Қытайлықтар оны тұмар ретінде сақтап, бақыт пен сәттілік әкеледі , жамандықтан қорғап, ұзақ өмір сыйлайды деп санайды. Одан тосап, мармелад, хош иісті иіс сулар жасайды.
Pinguicula gigantea -жирянка
Бұл өсімдік өзінің іс-әрекеті, қызмет процесі бойынша шыбынға қарсы қолданылатын жабысқақ лентаға ұқсайды. Өсімдікке байқамай қонуға барған барлық бунақденелілер оған дереу жабысып қалады. Жабысып қалған бунақденелілерді жирянка бірден қорыта бастайды. Өсімдіктің беткі жағы түгелдей ферменттермен жабылған, олардың көмегіменен өсімдік ауыр салмақты қоректі тез қорытып тастайды.
Бомбакс
Мақта ағашы. Табиғи жағдайда Орталық Америка, Мексика және Кариб аралдарында өседі. Ағаштың биіктігі 60-70м, жапырақтары саусақ салалы күрделі, ұзындығы 20см болатын 5-9 жапырақтан тұрады. Гүлдері ірі. Жетілген ағаштары ұзындығы 15см бірнеше ірі жүздеген қауашақ береді. Қауашақтың іші көптеген жылтыр сары, жұмсақ талшықпен қапталған. Ол лигнин мен целлюлоза қоспасынан тұрады. Бомбакс Пуэрто-Риконың ұлттық нышандарының бірі.
Өлексе — гүл
Алып өсімдік. Өсімдіктің иісі өте жағымсыз (шіріген жұмыртқаның немесе бұзылған балық пен еттің иісіне келеді). Осы өлексенің иісімен бунақденелілер өзіне тартады. Өсімдікті бунақденеліліер тозаңдандырады.
Спатодея ағашы
Мәңгіжасыл, биіктігі 20-25 м-ден аспайтын ағаш. Гүлдері көп емес, ірі, екіжақты симметриялы (зигоморфты) Тостағаншасы 6-8см, күлтесі ашық қызыл не қызыл-сары түсті, күлтесі 12см, жемісі құрғақ қауашақ. Африканың қызғалдақ ағашы деп те атайды. Халық оны отты ағаш дейді, себебі ол жыл бойы гүлдейді.
Джекфрут
Нан ағашы сүт пен май беретін кокос пальмасымен қатар өседі. Бұл ағаштың жемістер 12 кг-дық «бөлкелер». Бұл ағаштың сопақша жемістерінде крахмал жинақталып, пісу кезінде қамырға айналады. Нан ағашы 72-76 жыл жеміс береді. Бір нан ағашында жыл сайын 700-800 «нан» піседі. Нан ағашының жемісі ұзындығы 1 м, салмағы 24 кг болады, сондықтан ағаш діңінде өседі.
Венераның кебісі
Орхидеяның өте сирек түрі, кезінде Еуропадда кең таралған. Маусымда солтүстіктегі орхидеялар гүл ашады. Оның пішініне орай әртүрлі атпен атаған: адамның басы, туфелька, қалпақты бойжеткен, т.б. Оның бос үрленген қалта тәрізді еріні атласт аяқ киімге ұқсас. Ұсақ аралар, шыбын, қоңыздармен тозаңданады. Олар ерін түбіндегі шырынды түктерді қорек етеді. Тұқымның өніп, алғашқы гүлдеіне дейін 15-17 жыл уақыт кетеді. Оның биіктігі – 50 см, жапырағы – 3-5 см, гүлі біреу, сирек жағдайда 2-3 –еу болады. Тұқымдары ұсақ, тозаң тәрізді әрі көп болады.
Зеңбірек ағашы
Оңтүстік Америкада өсетін ерекше ағаштардың бірі. Ол өз діңінде 200-ден 300-ге дейін жететін диаметрі-15-24см болатын жемістерді ұстап тұрады. Жемістері пісіп, жерге құлаған кезде зеңбірек атылғандай дауыс естілетіндіктен, жергілікті тұрғындар осылай атап кеткен. Ағаш ұзындығы метрге жететін әдемі, хош иісті гүлдер ашады.
Тотықұс тұмсығы
Бұл өсімдіктің гүлінің пішіні тотықұстың тұмсығын көз алдыңа келтіреді. Өсімдіктің Отаны Канар аралдары деп саналады. Зерттеушілер бұл өсімдікті 1884 жылдан бері түгелдей жойылып кеткен деп есептейді, себебі тозаңдандыратын бунақдене әлде қашан жойылып кеткен. Қазіргі кезде оны тек жасанды жолмен тек сату үшін ғана өсіреді.
Қуыршақ көздер
Өзге ғаламшарлыққа ұқсас өсімдік түрі. Сотүстік Американың тауларының шығыс бөлігінде өседі. Оның сыртқы түрі кезкелген адамның зәресін ұшырып, үркітеді. Бірақ өсімдік ондай қауіпті емес. Дегенмен өсімдіктегі жаздың екінші жартысында пайда болатын жидектерін тамаққа пайдалануға болмайды, улы. Медицинада табысты қолданылуда.
Үйректұмсық орхидея
Австралиялық орхидеяның гүлдері ұшып бара жатқан үйрекке ұқсас. Гүлдерінің осындай пішіні арқылы тозаңдандыратын бунақденелілерді өзіне тартады. Гүлінің үлкендігі небары 2 см ғана, бірақ ерекше формасымен бунақденелілерді өзіне жұмыс істетіп, тозаңданады.
Күміс қанжар
Гавай аралында үлкендігі бойынша екінші архипелаг Мауидағы Халеакала вулканы баурайында өседі. Оның жапырақтары күміс түкпен қапталған өткір қанжарды еске түсіреді. Өсімдіктің алғашқы гүлінің ашылуы 20-90 жылда болады. Ол оғын 2 метрге жіберіп, 600-дей гүлшанақ шығарады. Соңғы кездері тауда құрғақ, әрі ыстық болуына орай эндемик өсімдіктің өсуіне қауіп төніп тұр.
Тыңдағандарыңызға рахмет!
